Wielu książek nie chciałem tłumaczyć, żeby nie spędzać w świecie wyobraźni ich autorów długich miesięcy. Coetzee jest moim pisarzem, ale z przykrością wchodzę w jego szary, bezkrwisty świat. Rozmowa Zofii Zaleskiej z tłumaczem Michałem Kłobukowskim Dawniej zawód tłumacza literatury był bardziej zamknięty? Tak. Ja sam przez długi czas trwałem w przekonaniu, że bardzo trudno […]

Po słoweńsku tłumacz to przewodnik, prevajalec – ktoś, kto prevaja, czyli przenosi istotę dzieła. To nigdy nie jest creatio ex nihilo – autor i tłumacz pomagają tylko osiągnąć pełnię czemuś, co już istnieje. Rozmowa Piotra Mierzwy z tłumaczką Katariną Šalamun-Biedrzycką Czym jest istota dzieła, energia elektryczna, którą przewodzi tłumacz? Nie wiem, czym jest, ale wiem na pewno, […]

Miałam problem z żarówkami. Nie mogłam dojść, co oznaczają te ukraińskie terminy. A to były nasze jarzeniówki, które po ukraińsku nazywają się kosmicznie. Rozmowa Agnieszki Sowińskiej z tłumaczką Katarzyną Kotyńską To kim właściwie jest tłumacz? Cieniem. Ma robić dokładnie to samo, co autor, dokładnie w tym samym rytmie i ma udawać, że […]

Być może tłumacze literaccy są ostatnimi prawdziwymi filologami na świecie. Kiedy tłumaczę, całkiem staroświecko pytam o intencję autora, bo ją muszę oddać w przekładzie. Rozmowa Joanny Roszak z tłumaczem Bernhardem Hartmannem. W jaki sposób dojrzewał pan do myśli, by zająć się tłumaczeniem polskiej poezji dla niemieckiego czytelnika? Dla mnie tłumaczenie było raczej […]

Tłumacz nie powinien zbyt szybko rozumieć. Zawsze warto często i dużo sprawdzać – najłatwiej popełnia się błędy, tłumacząc to, co wydaje się oczywiste. Przydaje się odrobina niepewności. Zachęcamy do przeczytania rozmowy Adama Pluszki z tłumaczką Katarzyną Tubylewicz. Szwedzki jest taki łatwy, czy się zawzięłaś? Szwedzki nie jest łatwy, chociaż gramatyka ma sporo […]

Jest coś nadprzyrodzonego we władzy, jaką język miewa nad człowiekiem i może lepiej zanadto w to nie wnikać – i do końca nie ufać, bo potrafi wywieść na manowce. Rozmowa ze znaną tłumaczką Jamesa i Bowlesa, Barbarą Kopeć-Umiastowską. Jakie są najczęstsze błędy tłumaczy? Oprócz sztucznego szyku, jednostajnej składni, natrętnych imiesłowów, błędnego następstwa czasów, nieodróżniania […]

Ostatecznie tłumacz pracuje sam, to jasne, ale dobrze jeśli od czasu do czasu wzbudza w sobie wrzawę cudzych głosów, krzyczących, że tu słowo nietrafne, tu rytm zdania się załamuje, a tu zgrzyt. Zachęcamy do przeczytania wywiadu z tłumaczką z języka niemieckiego Małgorzatą Łukasiewicz. Każda kolejna książka, którą bierze pani na warsztat, jest […]

Kiedy tłumaczę utwory Cabrégo z katalońskiego, zakładam cały warsztat dodatkowych dokumentów. Tak powstał na przykład plik „spodnie”. Temat może nie jest tak skomplikowany jak „skrzypce”, ale też ma swoje zagwozdki. Zachęcamy do przeczytania rozmowy z Anną Sawicką, tłumaczką z języka katalońskiego. Język kataloński bardzo się różni od hiszpańskiego? Katalońskiego uczyłam się […]

Największą trudność w tłumaczeniu z czeskiego na polski sprawiają fałszywi przyjaciele, czyli słowa, które brzmią podobnie, a znaczą co innego. Bliskość naszych języków jest dla tłumacza strasznie niebezpieczna. Zachęcamy do przeczytania wywiadu Zofii Zaleskiej z Andrzejem Jagodzińskim. Po co się tłumaczy? Za każdym razem, gdy mam wrażenie, że udaje mi się znaleźć właściwe […]

„Wydałem 200 egzemplarzy. Redakcję zrobiła moja córka, zakładkę i mapę – syn, a opracowaniem graficznym zajęła się jego dziewczyna” Rozmowa z autorem nagrodzonego przekładu chilijskiej epopei narodowej Czesławem Ratką. Zawodowo od lat pracuje pan jako inżynier, a w wolnym czasie czyta i tłumaczy XVI-wieczne relacje konkwistadorów z języka hiszpańskiego. Podobno nie lubi pan opowiadać, jak łączy te […]

Nigdy nie tłumaczyłem polskiego autora, który byłby heteroseksualnym mężczyzną. Przekładałem Gombrowicza i Witkowskiego, a także poetki. Ale to nie są decyzje ideologiczne. Po prostu szukam w tekście wrażliwości, która do mnie przemawia. Zachęcamy do przeczytania rozmowy Katarzyny Tubylewicz z Stefanem Ingvarssonem. Czym różni się dobre tłumaczenie od wybitnego? Wybitny tłumacz jest doskonałym aktorem. Tłumacz […]

„Wszyscy rozmawiają o pieniądzach, ale mało kto pyta, po co w ogóle są tłumacze i co by się stało, gdyby 80 procent jutro teleportowało się na Tytana badać morza metanu. Może nic wielkiego” Zachęcamy do przeczytania rozmowy z tłumaczem Dariuszem Żukowskim. Sądzisz, że praca tłumacza w Polsce się opłaca? Coetzee zastanawia się w pewnej scenie […]

Tłumaczenie z chińskiego jest trudne, też dlatego, że orzeczenie często znajduje się na końcu – więc trzeba najpierw przebrnąć przez kilka linijek opisu gdzie, jak i kiedy, by dopiero na sam koniec dowiedzieć się, kto właściwie i co. Zapraszamy do przeczytania wywiadu z tłumaczkami Małgorzatą Religą i Agnieszką Walulik. W swoim krótkim omówieniu „Obfitych piersi, […]

Nie czytam wcześniej książek, które mam tłumaczyć. Praca na nieznanym terenie sprawia mi większą frajdę, lubię być zwodzony albo uwodzony przez autora niczym zwyczajny czytelnik. Eleanor Catton – nie dość że została w zeszłym roku najmłodszą laureatką Bookera, to napisała najgrubszą książkę, jaka otrzymała tę nagrodę. Jak ci się tłumaczy takie […]

„Wojna powietrzna i literatura” to książka z pogranicza domorosłej antropologii i socjologii czy psychologii społecznej. Ze śladami wielkiej swady narracyjnej, ale summa summarum niedobra. Zachęcamy do przeczytania wywiadu Zofii Zalewskiej z tłumaczem Andrzejem Kopackim. Kiedy umawialiśmy się na tę rozmowę, od razu zaznaczył pan, że „Wojna powietrzna i literatura” się panu nie podoba. Dlaczego? […]

„Tą literaturą rządzi hiszpański tryb subjuntivo, żaden inny język europejski nie pozwala na takie cieniowanie możliwości” Rozmowa tłumaczy hiszpańskiego pisarza Javiera Maríasa Ewa Zalewska: Marías buduje nastrój swoich powieści na powtórzeniach, autocytatach, przywołaniach wcześniejszych zdań, trochę na wzór utworów muzycznych. Jak kompozytor dba o to, aby pewne motywy powracały na przestrzeni całego […]

Na podstawie powieści Couto i Ondjakiego czytelnik może odnieść mylne wrażenie, że poziom pisarzy luzoafrykańskich jest wysoki, a dziedzictwo kontynentu cudownie procentuje w literaturze. Ta sytuacja – długoletnie, krwawe wojny domowe i brak poczucia narodowej tożsamości – nie dziwi, gdy się pamięta, że współczesne afrykańskie państwa to w większości sztuczne twory, których granice wytyczono za […]

„Spotkanie Węgrów z prozą Máraiego – choć żywiołowe i emocjonalne – odbyło się dopiero w trzecim pokoleniu”. Sándor Márai wielokrotnie odwołuje się do utraconej przeszłości, zapomnianych rytuałów i wydarzeń z lat dzieciństwa i młodości. Jak wyglądały Węgry, w których w 1900 roku urodził się pisarz? Zachęcamy do przeczytania rozmowy z Teresą Worowską, tłumaczką dzieł Sándora Máraiego. Obie wojny wyznaczyły […]

„Język jest żywiołem generującym różne znaczenia i przeważnie wysławiającym coś, o czym autor sam do pewnego stopnia nie wie. Wiersze wiedzą więcej od autorów, są mądrzejsze od własnych twórców – mówi tłumaczka literatury polskiej na niemiecki.”  Zachęcamy do przeczytania rozmowy Joanny Roszak z tłumaczką Renate Schmidgall. Peter Utz, szwajcarski badacz, uważa, że teksty […]

Piotr Paziński, laureat Nagrody za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego, był gościem Barbary Marcinik w Trójce pod Księżycem. Tematem rozmowy była twórczość Szmuela Josefa Agnona – izraelskiego pisarza, noblisty, jednak raczej nieznanym w Polsce. Zachęcamy do wysłuchania audycji: Trójka pod Księżycem: Piotr Paziński, Wioletta Myszkowska, Paweł Passini Piotr Paziński po […]

„Nádas wyjątkowo szczęśliwie trafił na swój czas. Opisał moralny kryzys powojennej rzeczywistości, jednocześnie wracając do jeszcze żywych europejskich tradycji literackich i przerzucając mosty do ponowoczesnej, współczesnej prozy. Zrobił to w taki sposób, że książka po trzydziestu latach od premiery nadal jest nowatorska, a czas tylko dodał jej treści. (…) Pewnego […]

„Drugim przykładem jest prawdopodobnie najsłynniejszy polski przekład polemiczny, nie tylko w literaturze dziecięcej, Fredzia Phi-Phi (1986), tłumaczenie Winnie the Pooh (1926) A.A. Milne’a przygotowane przez Monikę Adamczyk-Garbowską. Kanoniczną wersją tej książki w polskim polisystemie jest oczywiście Kubuś Puchatek (1938) pióra Ireny Tuwim. Niezwykle gorąca dyskusja w prasie sprowokowana przez wydanie nowego przekładu Winnie z perspektywy […]

„O tłumaczeniu powiedziano już bardzo wiele, nikt nie odważy się jednak powiedzieć, że wszystko. Od dawna wiadomo, że badanie przekładu jest w rzeczywistości badaniem pewnego fragmentu kultury. Od działań tłumacza zależy, czy przetłumaczony utwór stanie się fragmentem kultury docelowej, czy też pozostanie elementem kultury obcej z bardzo stanowczo zaznaczoną obcością. […]

„Przeczytaj oryginał, zamknij książkę i napisz rzecz z pamięci we własnym języku”: ta osiemnastowieczna zasada tłumaczenia obowiązuje dziś z pewnością w bardzo niewielu dziedzinach pracy translatorskiej. Tłumaczenie poezji dla dzieci — to właśnie jedna z tych dziedzin” – czytamy w artykule Stanisława Barańczaka, opublikowanym w 1975 roku w „Teksty: teoria […]

  Leta Semadeni Tamangur w przekładzie Barbary Ostrowskiej 1 Południe, dzwony dzwonią, ulice są już puste. Ze szczelin pod stopami wypływa smoła. Dziecko schyla się, wydłubuje palcem wskazującym trochę czarnej masy, szybko porusza nim w powietrzu, żeby smoła ostygła, wkłada ją do ust i zaczyna żuć, biegnąc w górę stromą […]

„Pełnokrwisty Amerykanin z Teheranu, wnuk ulema wychowany na ateistę, syn irańskiego dyplomaty i publicysta „Guardiana”. Hooman Majd po raz kolejny zabiera nas w niezwykłą podróż do Iranu – tym razem najbardziej osobistą i, tak jak on sam, pełną paradoksów. Literatura irańska stopniowo zaczyna zyskiwać uznanie w Europie. Jednak ukazujące się w Polsce […]

Tłumacz nie powinien zbyt szybko rozumieć. Zawsze warto często i dużo sprawdzać – najłatwiej popełnia się błędy, tłumacząc to, co wydaje się oczywiste. Przydaje się odrobina niepewności. Fragment rozmowy z Katarzyną Tubylewicz z książki Wte i wewte. Z tłumaczami o przekładach Adama Pluszki. ADAM PLUSZKA: Odkąd pamiętam, nurtuje mnie pytanie: na półki w […]

„Istotą pracy rzetelnego tłumacza jest dbałość o to, aby to, co tłumaczy, brzmiało tak, jak gdyby napisał to sam autor, znając język, na który jego utwór ma być przełożony”. O pracy nad tłumaczeniami Sołżenicyna, Mandelsztama i Babla opowiada Jerzy Pomianowski. Jak właściwie doszło do tego, że został pan jego tłumaczem? W 1968 r., po „Dziadach”, […]

Zofia Zaleska: Mistrzowie są potrzebni w fachu tłumacza? Małgorzatą Łukasiewicz: Moim zdaniem tak. Żeby pokazać, jak sobie radzić z ogromem problemów, które tłumacz napotyka w pracy. Żeby zwrócić uwagę na te problemy i żeby nauczyć, jak je rozwiązywać. Takich mistrzów nie zastąpi rozeznanie w teorii przekładu. Najważniejsza zasada przy tłumaczeniu […]

Samo tłumaczenie literatury nie wystarcza, by zaistniała ona w obcym języku: niezbędna jest w kraju przyjmującym przekład rozwinięta kultura wspierająca jego recepcję, tłumacząca kontekst, tradycję i relację między literaturą a życiem codziennym.(…) Przekład to nic innego jak umieszczanie dzieła w nowym kontekście, bliższym tym, którzy chcą czytać. „Gdyby książki Witolda […]

Proszę wyobrazić sobie bohatera narodowego, którego cała mądrość uaktywnia się, gdy wsadza sobie kciuk do ust i go ssie. To możliwe tylko w kraju Joyce’a. I tylko w przypadku Biblii i „Ulissesa” ludzie do dziś kłócą się o każdą kropkę i wersję kanoniczną – rozmowa z Jerzym Jarniewiczem o „Hotelu […]

MAGDA HEYDEL: Moje pierwsze spotkanie z twoją poezją to był poemat „Dart”. Tytuł nie odnosi się do popularnej gry w strzałki, tylko do rzeki, nad którą mieszkasz. ALICE OSWALD: Myślę o sobie, że tak naprawdę nie jestem poetką, ale raczej tłumaczką tego, co postrzegam. A zobaczyłam właśnie tę rzekę w hrabstwie Devon, która zaczyna […]

ZOFIA ZALESKA: W 1967 roku Rolling Stonesi zagrali koncert w Sali Kongresowej w Warszawie. Miał pan wtedy dziewięć lat, więc są raczej małe szanse, aby widział pan ten występ. JERZY JARNIEWICZ: Szanse były nie tyle małe, ile żadne. Był to jednak rok, kiedy usłyszałem na festiwalu w Sopocie „Dziwny jest ten świat”. Przywołuję […]

W przypadku tłumaczenia utworów, w których typografia jest nośnikiem treści, najważniejsze jest wierne oddanie przestrzeni i materialność języka. Trudności tłumacza liberatury zasadniczo nie różnią się od wyzwań każdego tłumacza literatury, bo liberatura to przecież i przede wszystkim literatura, ale taka, która komunikuje nie tylko słowem, lecz także wyglądem, formą i […]

  Aleksandra Małecka, Michał Sowiński: Mówi się, że przekład tekstów dramatycznych starzeje się najszybciej. Zgadza się Pan z tą tezą? Po co Polakom w XX wieku było dziesięć przekładów „Hamleta”? Jerzy Limon: Zacznijmy od tego, że teksty szekspirowskie w oryginale są coraz trudniejsze w odbiorze, szczególnie w teatrze. Wiele słów […]

Początek tej historii jest zły, bardzo zły. W lipcu 1956 r. Teatr Domu Wojska Polskiego w Warszawie wystawia „Samotność” Macieja Słomczyńskiego. Recenzja Jana Kotta jest miażdżąca: „To jest sztuka człowieka, który nie ma nic do powiedzenia i żadnych zahamowań. Jest zręczny i poda ci każdą mieszankę”[1]. I dalej: „Po raz […]

Michał Sowiński, Katarzyna Trzeciak: Czy istnieją jakieś przekłady, które zadowalają Pana, jako tłumacza i zarazem krytyka przekładu? Tomasz Swoboda: Rozumiem, że nawiązujecie do mojej ostatniej książki? Jest aż tak źle? Ależ ja się przekładami zachwycam, podziwiam je i czytam namiętnie. Nawet kiedy przywdziewam maskę krytyka przekładu, jestem na ogół zadowolony. […]

Od początku swego istnienia kino zainteresowane było dziełami Szekspira – pierwsza adaptacja, „Król Jan”, powstała w 1899 r. Wówczas też zrodził się problem, który przez ponad 100 lat zajmował kolejnych twórców ekranizujących dramaty Stradforczyka: jak przełożyć je na język filmu. Przy adaptacji filmowej, a zwłaszcza w przypadku dzieł Szekspira, mamy […]

Edith Grossman, wybitna tłumaczka literatury języka hiszpańskiego na angielski, parę lat temu wygłosiła na uniwersytecie Yale cykl wykładów zatytułowanych „Why Translation Matters”. Jej odpowiedź na pytanie o znaczenie przekładu przybrała postać niewielkiej, ale wyrazistej książki, która jest pochwałą tłumaczy: twórców zapewniających dostęp do literatury napisanej w jednym z niezliczonych nieznanych […]

O roli i obecności tłumacza, dialogu pomiędzy różnymi dziedzinami sztuki oraz Gdańskich Spotkaniach Tłumaczy Literatury „Odnalezione w tłumaczeniu” z jego organizatorkami –  Justyną Czechowską, Urszulą Kropiwiec i Aleksandrą Szymańską rozmawia redakcja „Kultury Liberalnej”. Link do artykułu. 

„Justyna Czechowska: Co myśli Anglik na hasło „literatura polska”? Jakich autorów wymienia? Marek Kazmierski: Istnieje mit Polski jako kraju, w którym rodzą się wielcy ludzie pióra: Lem, Kapuściński, Szymborska. Ale dziś nie są już pisarzami wymienianymi na pierwszym miejscu. Francja ma Houellebecqa, Czechy Kunderę, Włochy Eco, Rosja mnóstwo słynnych pisarzy, w tym […]

„Marta Natalia Wróblewska: Jak tłumaczy się na cztery ręce? Krzysztof Błoński: To dość skomplikowane. I osobno, i razem. Z grubsza są trzy fazy tłumaczenia: jedna dotyczy właściwego, bardzo dokładnego uchwycenia oryginału, tym zajmuje się romanista (KB), druga wyrażeniem tego po polsku, czym zajmuje się polonista (JB). Do trzeciej przystępujemy wspólnie, […]

„Adam Pluszka: Intuicja jest najważniejsza? Dostrojenie się do dykcji autora? Barbara Kopeć-Umiastowska: Hm, nie wiem – do dykcji, do intencji, a może do chwili dziejowej? Do wszystkiego naraz? W świecie komponentów (mawiał klasyk) nie ma ekwiwalentów; nawet wagon intuicji nie zastąpi wiedzy i wyobraźni ani zaciekawienia intelektu. ” Polecamy rozmowę, […]

„(…) patronem tłumaczy powinien być, obok zasłużonego Hieronima, niejaki Syzyf. Myślę oczywiście nie o przekładzie w ogóle, ale o przekładzie literackim, bo jest on pojęciem wewnętrznie sprzecznym: chodzi w nim niby o to, by powiedzieć to samo, ale w innym języku, czyli inaczej. Tymczasem w literaturze to, jak się mówi, […]

Historyczka języka angielskiego Anne Curzan fantastycznie opowiada o roli słowników, zmianach pojawiających się w języku i o tym, w jaki sposób eksperci sobie z nimi radzą (lub nie). Polecamy wysłuchać tej wypowiedzi każdemu, kto zna język angielski. Wykład odbył się w ramach projektu TED. PRZEJDŹ DO STRONY WYKŁADU

Jacek Poniedziałek (*1965) – dobry i uznany aktor teatralny, lubiany aktor popularnych seriali, człowiek oryginalny, znakomicie tłumaczy sztuki teatralne. Przełożył ich ponad dwadzieścia, m.in. „Anioły w Ameryce” Tony Kushnera, „Kruma” i „Pakujemy manatki” Hanocha Levina, „Bohatera Osamę” Dennisa Kelly i „Oczyszczonych” Sarah Kane. Wydawnictwo Znak wydało jego żywe, soczyste tłumaczenia […]

„(…) w pośpiechu to można tłumaczyć instrukcje działania sprzętu AGD, a nie arcydzieła; gdybym dostał za mało czasu, to nie przyjąłbym tej propozycji. Nie sądzę, żebym pracował >w uniesieniu<, w uniesieniu lepiej nie tłumaczyć, bo wena weźmie górę nad lojalnością wobec autora. Znamy takie przypadki. Wolę skupienie i precyzję.” Jacek […]