Ireneusz Kania – w kategorii całokształt twórczości

W piątej edycji konkursu Kapituła zdecydowała się przyznać Nagrodę za Twórczość Translatorską im. T. Boya Żeleńskiego za całokształt twórczości Ireneuszowi Kani.

Fragment laudacji wygłoszonej przez Przewodniczącą Kapituły Nagrody Annę Wasilewską:
„Imponujący dorobek Ireneusza Kani, tłumacza, eseisty i polihistora, obejmuje ponad sto pozycji z szesnastu języków nowożytnych i starożytnych. W jego bibliografii nie ma tytułów przypadkowych ani błahych, należących do literatury popularnej, tymczasowo modnej i nietrwałej. To dzieła starannie dobierane według pewnego klucza, należące do klasycznego repertuaru humanistyki. Przełożone z oryginału. Z pogranicza historii idei, kultur, filozofii religii, mitologii i historiozofii. Należące przede wszystkim do kategorii prozy eseistycznej, choć na liście przekładów figurują także listy, dzienniki i maksymy. Laureat przyswoił polszczyźnie całe obszary kulturowe, w tym kultury tybetańskiej, hebrajskiej, rumuńskiej, nowogreckiej, niemieckiej, francuskiej i włoskiej.”

W edycji 2023 Kapituła Nagrody obradowała w składzie: Carlos Marrodán Casas, Anna Korzeniowska-Bihun, Piotr Paziński, Julia Różewicz i Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły).

Ireneusz Kania urodził się w 1940 roku w Wieluniu. Studiując romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, pogłębiał równolegle swoją wiedzę o językach orientalnych (hebrajskim, chińskim, sanskrycie). W tym czasie uprawiał wyczynowo sporty i dotąd pozostaje aktywny fizycznie. Debiutował w 1972 roku, publikując w „Przeglądzie Orientalistycznym”. W następnych latach przekładał również z języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, rumuńskiego, włoskiego i sanskrytu. W latach 1983-1988 prowadził prywatny kurs języka tybetańskiego. W latach 90. prowadził zajęcia z przekładu literackiego w Studium Literacko-Artystycznym UJ. Za pracę przekładową otrzymał wiele nagród i odznaczeń, do których dołącza Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorska im. T. Boya-Żeleńskiego.

René Koelblen i Stanisław Waszak – w kategorii przekład dzieła

Laureatami nagrody za przekład dzieła wydanego w latach 2020-2022 zostali René Koelblen i Stanisław Waszak, którzy z języka francuskiego przetłumaczyli Zniknięcia Georges’a Pereca (wyd. Lokator 2022).

Fragment laudacji wygłoszonej przez, reprezentującego Kapitułę Nagrody, Piotra Pazińskiego:
„300-stronicowa detektywistyczna powieść Pereca to najdłuższy w literaturze światowej lipogram, w którym ani razu nie pojawia się litera „e”, najczęściej występująca w języku francuskim samogłoska. (…) Obaj tłumacze dokonali wyczynu, zdawałoby się, niemożliwego – brawurowo ułożyli perekowskie puzzle, puścili w ruch bezlitośnie perfekcyjną maszynerię, w której nieobecność samogłoski „e” wymusiła ingerencję w strukturę tekstu, zmianę numeracji poszczególnych części i rozdziałów. Obaj tłumacze zdołali pokonać ogrom trudności technicznych, uratować wszelkie aluzje, dwuznaczności i podteksty, zachować rytm tej doskonale zorkiestrowanej prozy, nie stroniącej od groteski i czarnego humoru.”

W edycji 2023 Kapituła Nagrody obradowała w składzie: Carlos Marrodán Casas, Anna Korzeniowska-Bihun, Piotr Paziński, Julia Różewicz i Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły).

Stanisław Waszak – od ponad 30 lat pracuje jako dziennikarz, a od niedawna również wicedyrektor warszawskiego biura Agence France-Presse. Tłumacz i autor przekładów piosenek na język polski, współprowadzący przez 3 lata, z René Koelblenem, zajęcia z przekładu piosenek w Instytucie Romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim.

René Koelblen – inżynier, absolwent École Centrale de Paris (wydział matematyki stosowanej). W latach 1983-1985 lektor języka francuskiego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, od 1986 roku związany z branżą informatyczną. Tłumacz i autor przekładów piosenek (polski-francuski, francuski-polski) współprowadzący przez 3 lata, ze Stanisławem Waszakiem, zajęcia z przekładu piosenek w Instytucie Romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Przetłumaczył na język polski wywiad-rzekę Jolanty Kurskiej z Adamem Michnikiemi i Bernardem Kouchnerem pt. Rozmowy w Awinionie.

Anna Przedpełska-Trzeciakowska – w kategorii całokształt twórczości

W 2021 roku nagroda za całokształt twórczości translatorskiej została przyznana Annie Przedpełskiej-Trzeciakowskiej za przekłady z literatury angielskiej i amerykańskiej.

W uzasadnieniu wyboru członkowie Kapituły wskazali:
„Anna Przedpełska-Trzeciakowska tłumaczyła zarówno prozę, jak i dramat. Udzieliła głosu wielu pisarkom i pisarzom należącym do klasyki angielskiej, wśród których znaleźli się Jane Austen, Charles Dickens, Joseph Conrad, George Eliot. A także T. S. Eliot, Doris Lessing, Alice Munro. Do jej najświetniejszych osiągnięć należy przekład powieści Williama Faulknera Wściekłość i wrzask.
Potrafiła zachować odrębność dykcji każdego z tłumaczonych pisarzy, przenieść do polszczyzny barwy i smaki poszczególnych utworów, oddać realia historyczne, społeczne i obyczajowe, umiejętnie posługiwać się stylizacją językową. Jest także autorką napisanych z epickim oddechem biografii Jane Austen i rodziny Brontë.”

Skład Kapituły Nagrody w edycji 2021: Carlos Marrodán Casas, Jakub Ekier, Dobromiła Jankowska, Izabela Korybut-Daszkiewicz, Justyna Sobolewska, Marcin Szuster, Anna Wasilewska – Przewodnicząca Kapituły.

Anna Przedpełska-Trzeciakowska (ur. 1927 r. w Warszawie) – tłumaczka z języka angielskiego. Od 1943 roku walczyła w szeregach Armii Krajowej, gdzie ukończyła kursy sanitarne. Podczas Powstania Warszawskiego pracowała jako sanitariuszka (szpital polowy na Pięknej 24). Ukończyła szkołę im. Cecylii Plater-Zyberkówny, następnie zaś studia z zakresu filologii angielskiej na Uniwersytecie Warszawskim (1945–1950). Po studiach rozpoczęła pracę w wydawnictwie Czytelnik, następnie pracowała jako freelancerka, przygotowując przekłady klasyki angielskiej i współczesnej prozy amerykańskiej. Od 17 grudnia 1981 roku pracowała w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Uwięzionym i Ich Rodzinom. Członkini PEN Clubu, Związku Literatów Polskich (w nim współtwórczyni i przewodnicząca Klubu Tłumaczy), a następnie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Przez trzy kadencje członkini Zarządu PEN, kierowniczka Writers in Prison Committee. Żona prof. Witolda Trzeciakowskiego, ekonomisty, ministra w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.

Teresa Tyszowiecka blasK! – w kategorii przekład dzieła

W 2021 roku Nagrodą w kategorii przekład dzieła uhonorowana została Teresa Tyszowiecka blasK! za spolszczenie napisanej po angielsku książki trynidadzkiego poety i pisarza Anthony’ego Josepha Afrykańskie korzenie UFO (wyd. Fundacja Korporacji Ha!art).

W uzasadnieniu wyboru członkowie Kapituły wskazali:
„Tłumaczka niezwykle sugestywnie oddaje dziki, transowy rytm oryginału, kapitalnie inscenizując wielobarwny, roztętniony, synkretyczny świat kultury karaibskiej. Tekst oddziałuje na wszystkie zmysły. Zachwyca warstwa brzmieniowa: instrumentacje głoskowe, rymy i rytmy. W rozbrykanym języku przekładu brzmi wyspiarska muzyka, a slangowa polszczyzna okazuje się nieskończenie plastyczna i ujawnia zaskakujące możliwości i zastosowania. Karaibki i Karaibowie – czy to kiler rodem z komiksu fantasy, czy skromny układacz posadzek – są nam bliscy, mimo odmiennej kultury i całkowicie odmiennych losów. Tekst jest czytelny i zrozumiały nawet dla kogoś, kto nigdy nie zetknął się z karaibskim krajobrazem.”

Skład Kapituły Nagrody w edycji 2021: Carlos Marrodán Casas, Jakub Ekier, Dobromiła Jankowska, Izabela Korybut-Daszkiewicz, Justyna Sobolewska, Marcin Szuster, Anna Wasilewska – Przewodnicząca Kapituły.

Teresa Tyszowiecka blasK! – tłumaczka z języka angielskiego. Przełożyła Hollywood Charlesa Bukowskiego, Kur zapiał Henry’ego Millera, Tytańskich graczy Philipa K. Dicka, Lewiatana z trylogii Illuminatus! R. Shea i R. A. Wilsona, Byłam Eileen Ottessy Moshfegh. Jest związana z alternatywną sceną muzyczną. Stworzyła projekty Siedem Mostów Głównych i MostArt, których efektem było 20 koncertów site specific w oparciu o mosty Warszawy. Autorka filmu Akustyka.

Małgorzata Łukasiewicz – w kategorii całokształt twórczości

W trzeciej edycji Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego nagroda za całokształt została przyznana tłumaczce i eseistce Małgorzacie Łukasiewicz za przekłady niemieckiej prozy, eseistyki i literatury filozoficznej.

W uzasadnieniu wyboru Kapituła Nagrody wskazała:
„Oryginał jest dla tłumacza czymś na kształt muzycznej partytury, którą odtwórca musi zinterpretować na własną modłę. W swoich zmaganiach z cudzymi utworami Małgorzata Łukasiewicz zawsze starała się uszanować nie tylko daną konwencję literacką, ale także odrębność dykcji poszczególnych pisarzy, dbała o to, żeby wydobyć wszystkie smaki, zachować dwuznaczności, mocno ustawić głos, nadać zdaniom właściwy rytm. Słowem, stworzyć w polszczyźnie ekwiwalent cudzej wyobraźni, cudzego świata i sposobu obrazowania. Nieustannie przy tym drążyć potencjał rodzimej mowy, przesuwać granice. Jak również nie bać się odważnych rozwiązań, a w razie potrzeby – rozbrykania w języku. Robić w języku czary-mary, żeby posłużyć jej własnym określeniem. Napisać cudzą książkę po swojemu. I napisać z pasją. Bo też warto dopowiedzieć, że literatura jest pasją Małgorzaty, która nie tylko ją tłumaczy, ale również o niej pisze. Podobnie jak pisze o tym, czym jest przekład. I znów przytoczę jej słowa: Nie ma na świecie lepszego zajęcia niż bawienie się w wielkiej piaskownicy języka.”

Kapituła Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego w edycji 2019 pracowała w składzie: Joanna Kornaś-Warwas, Piotr Paziński, Julia Różewicz, Justyna Sobolewska, Tomasz Swoboda, Ryszard Turczyn, Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły).

Małgorzata Łukasiewicz (ur. 1948) – tłumaczka z języka niemieckiego, krytyk literacki. Jako tłumaczka debiutowała na łamach ,,Literatury na Świecie”. W jej przekładzie ukazało się ok. 70 książek literackich i filozoficznych. Przełożyła na język polski m.in. prace: Rozum-słowo-dzieje Hansa Georga Gadamera (1979), Siddhartha Hermanna Hessego (1988), Dialektykę oświecenia Theodora Adorno i Maxa Horkheimera (1995), Radosną wiedzę Fryderyka Nietzsche  (2008). Wielokrotnie nagradzana, m.in. nagrodami Pro Helvetia (1989), Fundacji Boscha (1991), Polskiego PEN Clubu za twórczość przekładową, czasopisma ,,Literatura na Świecie” za całokształt dorobku przekładowego (2000), nagrodą im. Hermanna Hessego za przekład tomu Hermann Hesse – Tomasz Mann: Korespondencja (2008) i nagrodą polsko-niemiecką dla tłumaczy literatury. Dwukrotnie nominowana do Nagrody Literackiej Nike – w 2008 roku za książkę Rubryka pod różą (2007) i w 2012 roku za Jak być artystą. Na przykładzie Tomasza Manna (2011).

Marcin Szuster – w kategorii przekład dzieła

W 2019 roku nagrodą w kategorii przekład dzieła uhonorowany został Marcin Szuster, którego znakomity przekład z języka angielskiego wprowadził do polszczyzny ważne dzieło modernizmu – Ostępy nocy Djuny Barnes (wyd. Ossolineum).

Justyna Sobolewska, członkini Kapituły Nagrody o wyborze Ostępów nocy:
„Powieść ukazała się w 1936 roku, jej pretekstowa fabuła służy przede wszystkim nieokiełznanej językowej wyobraźni. Bogactwo leksykalne, kapryśna składnia, przeskoki pomiędzy rozmaitymi tonacjami języka, ryzykowne metafory na pograniczu świadomej pretensjonalności wpisują tę powieść w poetykę kampu. Te elementy, jak również zabawa konwencjami literackimi, nawiązania do klasyki oraz do współczesnych autorce pisarzy awangardowych, takich jak Gertruda Stein, Virginia Woolf i James Joyce – były dla tłumacza wielkim wyzwaniem.
Marcin Szuster, tłumacz m.in. Jamesa Schuylera, Williama Burroughsa, Boba Dyla-na, a także Paula de Mana i Harolda Blooma, stworzył dla Djuny Barnes język wytrą-cony z kolein banału, język, który śmiało poczyna sobie z ekstrawagancją słownych skojarzeń, rozbuchanych monologów i twórczo dyskutuje z polską tradycją tłumaczenia tekstów literatury anglosaskiej.”

Kapituła Nagrody w edycji 2019 pracowała w składzie: Joanna Kornaś-Warwas, Piotr Paziński, Julia Różewicz, Justyna Sobolewska, Tomasz Swoboda, Ryszard Turczyn, Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły).

Danuta Ćirlić-Straszyńska – w kategorii całokształt twórczości

W drugiej edycji Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego nagroda za całokształt twórczości została przyznana Danucie Ćirlić-Straszyńskiej za przekłady literatury Jugosławii i krajów pojugosłowiańskich.

Fragment laudacji wygłoszonej przez Przewodniczącą Kapituły Nagrody Annę Wasilewską:
„Danuta Ćirlić-Straszyńska użyczyła głosu kilkudziesięciu pisarzom, ale pisząc cudze książki zawsze pamiętała, żeby pod ich nazwiskami nie napisać własnych, żeby zachować osobność języka każdego z nich, nadać ich utworom wyrazistą dykcję. Niczym wytrawny aktor wcielała się w cudze głosy, grając przy tym na całej klawiaturze rozpiętej od tonów niskich do wysokich.”

Laureatkę wybrała Kapituła Nagrody w składzie: Anna Wasilewska (przewodnicząca), Jacek S. Buras, Andrzej Jagodziński, Michał Kłobukowski, Sławomir Paszkiet, Justyna Sobolewska, Tomasz Swoboda.

Danuta Ćirlić-Straszyńska (ur. 1930 r.) – absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała jako redaktorka w wydawnictwie „Czytelnik”, potem w Dziale Literackim Polskiego Radia i wreszcie w redakcji „Literatury na Świecie”. Jako krytyk w latach 60. stale współpracowała z „Nowymi Książkami” oraz z innymi czasopismami literackimi oraz Polskim Radiem. Debiutowała osnutą na jugosłowiańskich wątkach ludowych książką Bajki spod pigwy. Jako tłumaczka debiutowała w 1966 roku przekładem powieści chorwackiego pisarza Ivana Kušana Zagadkowy chłopiec. Od tej pory przetłumaczyła ponad 60 książek, które często opatrywała własnymi wstępami lub posłowiami. W latach 1967-2006 wprowadziła na polski rynek wydawniczy m.in. Danila Kiša, Miloša Crnajskiego, Miodraga Bulatovicia, Milorada Pavicia, Bory Ćosicia. Przełożyła ponad 20 słuchowisk radiowych, wiele opowiadań dla czasopism oraz sztuki teatralne. Za całokształt twórczości otrzymała Order Sztandaru Jugosłowiańskiego ze Złotą Gwiazdą, nagrodę PEN Clubu serbskiego (1980), nagrodę ZAiKS-u (1984), nagrodę „Literatury na Świecie” (2005); jest także laureatką nagród Stowarzyszenia Tłumaczy Macedońskich (1984) i Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (1984).

Piotr Paziński – w kategorii przekład dzieła

Pierwszym laureatem Nagrody za przekład dzieła został Piotr Paziński, który z języka hebrajskiego przetłumaczył książkę Szmuela Josefa Agnona Przypowieść o skrybie i inne opowiadania (wyd. Nisza).

W laudacji Justyny Sobolewskiej usłyszeliśmy:
„Piotrowi Pazińskiemu udała się sztuka niebywała – skutecznie wprowadził Agnona, pisarza prawie zupełnie nieznanego (istniał tylko jeden niewielki wybór jego opowiadań wcześniej) – do polszczyzny. O Agnonie mogliśmy słyszeć od współczesnych pisarzy izraelskich inspirujących się jego twórczością. Teraz otrzymaliśmy bogaty przegląd jego twórczości: od wczesnych przypowieści – po późne, znakomite opowiadania kojarzące się z Borgesem. Tym, co spaja ten zbiór, jest motyw Księgi i pracy pisarskiej, i postać skryby, który jest pojemną metaforą pisarza, badacza pisma, ale i tłumacza. Jego bohaterowie żyją wśród książek – jeden ustawił je tylko po to, żeby go strzegły. (…) Poeta Christopher Reid pisał, że to tłumacz stwarza swojego autora. Przekład Pazińskiego jest najlepszym tego dowodem.”

Laureata wybrała Kapituła Nagrody w składzie: Anna Wasilewska (przewodnicząca), Jacek S. Buras, Andrzej Jagodziński, Michał Kłobukowski, Sławomir Paszkiet, Justyna Sobolewska, Tomasz Swoboda.

Piotr Paziński (ur. 1973) – pisarz, filozof, tłumacz, naczelny redaktor Midrasza. Kilka lat zgłębiał dzieło Jamesa Joyce’a Ulisses, co zaowocowało wydaniem książki Labirynt oraz przewodnika Dublin z Ulissesem. Laureat Paszportu Polityki i Europejskiej Nagrody Literackiej. Zajmuje się także filozofią judaizmu i tematem żydowskim w literaturze.

Maryna Ochab

Pierwszą laureatką Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego została znakomita tłumaczka z języka francuskiego Maryna Ochab.

Anna Wasilewska, przewodnicząca Kapituły Nagrody, o laureatce:
„Maryna Ochab jest tłumaczką z pasją, ale ta pasja jest podszyta rzetelnością i szacunkiem dla oryginału, nie polega na forsowaniu własnego głosu. Szanuje integralność zdań, długość oddechu, niczego nie dopisuje ani nie skraca, potrafi uratować wszelkie dwuznaczności i tkankę tego, co jest pomiędzy wierszami. Jak wielu tłumaczy, lubi być w cieniu, ale pora wyprowadzić ją na środek sceny, w snop światła.”

Laureatkę wybrała kapituła Nagrody w składzie: Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły), Edward Balcerzan, Andrzej Jagodziński, Adam Pomorski, Krzysztof Pomian, Stanisław Rosiek, Justyna Sobolewska.

Maryna Ochab – tłumaczka, głównie z języka francuskiego. Przełożyła m.in. Symbolikę zła Ricoeura, Zazi w metrze Queneau (nagroda „Literatury na Świecie” 2005), Życie seksualne Immanuela Kanta Jeana-Baptiste’a Botula, dwie powieści kryminalne Jean-Claude’a Izzo, Przechodzimura Marcela Aymé oraz wiele książek historyczno-kulturowych z nowej francuskiej szkoły historycznej. W 1999 roku otrzymała Nagrodę PEN Clubu  za tłumaczenie z języka obcego na polski. Tłumaczy głównie z języka francuskiego, ale również włoskiego, angielskiego i rosyjskiego. Popularyzuje także literaturę polską – na język francuski przetłumaczyła chociażby Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall.