Gdańskie Spotkania Literackie

Zapis filmowy festiwalu

W 2021 roku, z powodu epidemii, „Odnalezione w tłumaczeniu” odbyło się w formule online. Tym razem ominęła nas przyjemność spotkania się z Państwem osobiście w Gdańsku, ominęła możliwość porozmawiania twarzą w twarz. Jednak dzięki technologii mieliśmy możliwość gościć w Państwa domach i na Państwa ekranach, a zapisy wszystkich spotkań i rozmów, które odbyły się w ramach „Odnalezionego” oraz gala wręczenia Nagrody im. T. Boya-Żeleńskiego pozostają dostępne na kanale YouTube Instytutu Kultury Miejskiej.

Żeby ułatwić dostęp do rejestracji, poniżej znajdą Państwo zapisy poszczególnych dni Spotkań wraz z opisami rozmów przygotowanymi przez Aleksandrę Juszczuk.

 

15 kwietnia

 

Pierwszy dzień Gdańskich Spotkań Literackich rozpoczął wykład Grzegorza Kasdepke, który wprowadził uczestników w temat przewodni fantastycznej edycji festiwalu. Razem z Panem Grzegorzem zawędrowaliśmy do świata wyobraźni, w którym odnaleźć mogą się nie tylko dzieci, ale też dorośli czytelnicy dostrzegający niezmierzony potencjał literatury.

Wykład Marcina Giżyckiego przeniósł do lat 50. XX wieku, by przypomnieć największe dokonania polskich animatorów i animatorek z okresu świetności polskiej szkoły animacji. Po obejrzeniu prezentacji poświęconej polskim filmom animowanym i odnalezionym w nich nawiązaniom literackim, publiczność została zaproszona na pokaz filmów, wśród których znalazły się obrazy takie jak: Nowy Janko Muzykant Jana Lenicy, Sztandar Mirosława Kijowicza czy Apel Ryszarda Czekały.

Pod koniec pierwszego dnia festiwalu widzowie mogli posłuchać rozmowy, w której uczestniczyła pisarka Dorota Masłowska i jej tłumacze: Benjamin Paloff, Olaf Kühl, Pau Freixa Terradas i Irina Lappo. Zapytani o powody, dla których podjęli się przekładu jej twórczości, zgodnie stwierdzili, że literatura Masłowskiej stanowi dla nich ekscytujące wyzwanie. Wspólnie zastanawiali się, jaką wiedzę o Polsce należy posiąść, by podołać takiemu tłumaczeniu oraz jak autorka odbierana jest przez zagraniczną publiczność.

 

 

16 kwietnia

Drugi dzień „Odnalezionych w tłumaczeniu” rozpoczął się od rozmowy o seminarium przekładowym, jakie w połowie lat 70. zainicjowała Anna Przedpełska-Trzeciakowska, laureatka tegorocznej nagrody translatorskiej za całokształt twórczości. Podczas spotkania opisała sytuację tłumaczy w czasach cenzury, powody, dla których podjęła się organizacji seminarium translatorskiego i trudy życia codziennego, z którymi musiała mierzyć się jako tłumaczka. O doświadczeniach wyniesionych z seminarium i jego wpływie na późniejszą pracę w zawodzie opowiedzieli Anna Wasilewska i Jan Zieliński. Wspominali początki swojej kariery, przywołując pierwsze zetknięcie się z przekładem, opanowywanie warsztatu pod okiem wybitnych wykładowców i nawiązywanie znajomości, które przetrwały długie lata.

Paweł Frelik, Magdalena Cielecka i Katarzyna Czajka-Kominiarczuk w rozmowie z Tomaszem Majkowskim przybliżyli widzom specyfikę wzajemnego przyciągania się fantastyki naukowej i gier cyfrowych. Opisali początki ich rozwoju, sposób, w jaki były początkowo konstruowane oraz narodziny fandomu science fiction. Podzielili się swoimi osobistymi doświadczeniami z poszczególnymi tytułami oraz spostrzeżeniami na temat apolityczności fantastyki i jej obecności w popkulturze. Spotkanie zakończyła dyskusja o wzajemnej przekładalności tekstów powstających w obrębie tego samego gatunku oraz możliwości i wyzwań, jakie stawia przed twórcami adaptacja powieści science fiction.

Podczas sparingu hiszpańskiego dwoje wybitnych tłumaczy stanęło do walki o miano mistrza przekładu. Wojciech Charchalis i Ewa Zaleska zmierzyli się z tłumaczeniem fragmentu tekstu hiszpańskojęzycznego. Rozgrywka rozpoczęła się od odczytania tekstów uczestników, by po chwili zamienić się w dyskusję na temat wprowadzonych przez nich rozwiązań, podczas której zwierzyli się z wątpliwości i rozterek, jakie towarzyszyły im w procesie przekładu. Tłumacze opowiedzieli także o swoich odczuciach względem oryginału i o rozwoju współczesnej literatury hiszpańskiej.

Każdej edycji Gdańskich Spotkań Literackich towarzyszy publikacja, która porusza tematy związane z teorią przekładu. W tym roku w koedycji Instytutu Kultury Miejskiej i Wydawnictwa Karakter ukazał się zbiór wykładów Tadeusza Sławka Na okrężnych drogach. Tłumaczenie literackie i jego światy. Znajdująca się na okładce wydania wieża Babel, jest przenośnią wielojęzyczności, która zdaniem autora może być początkiem, stawiającym przed nami nowe wyzwania. W rozmowie z Magdą Heydel autor wymienił najważniejsze w jego opinii zadania tłumacza – wśród nich znalazło się zachęcanie do przemyśleń i wzbudzanie wrażliwości na słowa i język.

Dzień drugi zwieńczyło spotkanie z czołowymi tłumaczami i tłumaczkami literatury fantastycznej: Ewą Skórską, Piotrem W. Cholewą i Stanislavem Komárkiem, którzy opowiedzieli o początkach swojej kariery zawodowej i doradzili młodym tłumaczom, w jaki sposób mogą zacząć przygodę z tym gatunkiem. Wskazali również na trudności napotykane w przekładzie autorów fantastyki i sytuacje, które dla nich samych okazały się wyzwaniem.

 

17 kwietnia

Ostatni dzień festiwalu w roku, w którym obchodzimy setną rocznicę urodzin Stanisława Lema, rozpoczęła debata o przekładzie utworów tego wielkiego pisarza. Tłumacze i tłumaczki: Antonia Lloyd Jones, Wiktor Jaźniewicz, Laurence Dyevre oraz Katarzyna Mołoniewicz i Abel Murcia, wrócili pamięcią do pierwszego czytelniczego i zawodowego spotkania ze Stanisławem Lemem. Podczas rozmowy poruszono temat problemów translatorskich, wśród których znalazły się między innymi „nieprzetłumaczalne” neologizmy. Zaproszeni odpowiedzieli także na pytanie o postrzeganie pisarza jako wizjonera przez zagranicznych czytelników.

Agnieszka Taborska przeniosła widzów w świat mniej lub bardziej zwariowany niż nasz własny – świat surrealizmu. Podczas wykładu wspominała swoje pierwsze inspiracje i rozmowy z wybitnymi artystami tego kierunku. Przedstawiła złożoność surrealizmu, do którego wciąż odwołują się projektanci i sposób, w jaki surrealiści odnoszą się do świata. Publiczność miała niepowtarzalną okazję poznania głównych myśli jej książki Świat zwariował. Poradnik surrealistyczny, która ukaże się jeszcze w tym roku.

Gość specjalny festiwalu, Eduardo Mendoza, zapewnił uczestnikom wgląd w to, co dzieje się na styku oryginału i przekładu. Zwierzył się z niechęci do przekładania własnych utworów i przyjemności, którą czerpie z przyglądania się tłumaczeniom innych. Mówił o pojawiającym się między pisarzem a tłumaczem napięciu, które pozwala na nawiązanie między nimi udanej współpracy i będącym stałą częścią jego pisarstwa. Przedstawił także swoje refleksje na temat kulturotwórczej roli tłumacza oraz opowiedział o swoich zawodowych planach na pryszłość.

Festiwal zamknęło spotkanie z Anną Przedpełską-Trzeciakowską, laureatką Nagrody im. T. Boya-Żeleńskiego, która wspomnieniami wróciła do pełnych napięcia i konspiracji czasów studenckich. Publiczność mogła usłyszeć o jej zaangażowaniu w sprawy publiczne, które znalazło swoje odzwierciedlenie w pracy nad przekładem. Jako tłumaczka starała się zapewnić polskiej literaturze zaplecze kultury światowej, między innymi poprzez stworzenie spisu utworów klasycznych, które nie doczekały się polskiego tłumaczenia. Laureatka nakreśliła także trudną sytuację tłumacza za żelazną kurtyną i wyraziła swoje zdanie na temat współczesnego rozwoju sztuki przekładu.

 

Gala wręczenia Nagrody im. T. Boya-Żeleńskiego

 

„Odnalezionemu w tłumaczeniu” towarzyszy wręczenie Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego. Wydarzenie odbyło się 16 kwietnia i transmitowane było na żywo ze Starego Maneża w Gdańsku.

Galę poprowadziła Agnieszka Szydłowska, oprawę muzyczną zapewniła Joanna Duda. Fragmenty przekładów nominowanych twórców zaprezentowali Piotr Biedroń, Anna Kociarz i Maciej Konopiński.