Jak smakuje pisanie w Gdańsku? O rezydencjach literackich Instytutu Kultury Miejskiej – edycja 2023
„My jesteśmy literaturą”, mówi Dzwinka Matijasz, ukraińska pisarka, poetka i tłumaczka. My nią jesteśmy, bo ona pochodzi z nas, wyjaśnia. Każdego dnia pojawiają się kolejne wątki, które możemy badać i rozwijać. Możemy je spisać albo zaśpiewać – albo po prostu przeżyć. Dzwinka Matijasz to jedna z uczestniczek programu rezydencji literackich prowadzonego przez Instytut Kultury Miejskiej. A Gdańsk to jeden z wątków, który na czas kilku pracowitych tygodni snuje się w twórczym krajobrazie zaproszonych pisarzy, poetek, tłumaczy, badaczek. Podsumowujemy kolejny rok działania programu rezydencjalnego IKM, organizatora Odnalezionego w tłumaczeniu.
Z punktu widzenia samego programu cel rezydencji literackich jest prosty. Kilkutygodniowy pobyt twórczy w Gdańsku ma wyposażyć uczestników i uczestniczki w narzędzia i warunki niezbędne do spokojnej pracy nad deklarowanym tekstem. Ma również przybliżyć gdańskiej publiczności osoby biorące udział w programie oraz ich twórczość. Ale rzeczywistość rezydencji najbardziej zależna jest od samych jej beneficjentów: każdy przyjeżdża z innymi oczekiwaniami, szuka czegoś innego i co innego dla siebie w Gdańsku znajduje.
W 2023 roku na rezydencji w Gdańsku przebywali: Anita Jarzyna, Aneta Kamińska, Tony Lashden, Dzwinka Matijasz, Agata Romaniuk, Tetiana Striuk, Jakub Wojtaszczyk, Aleksandra Zbroja. Zapraszamy do obejrzenia filmu podsumowującego edycję 2023, w którym nasi bohaterowie opowiadają o pobycie w Gdańsku. Przypominamy też, że od sierpnia na kanale Spotify IKM publikujemy podcast Piszę w Gdańsku prowadzony przez Anę Matusewicz. Każdy odcinek to możliwość bliższego poznania twórców i posłuchania o czasie, jaki spędzili w Gdańsku.
KTO I CO PISAŁ W GDAŃSKU W 2023 ROKU?
Anita Jarzyna to doktor habilitowana, profesor w Instytucie Filologii Polskiej i Logopedii UŁ, wykładowczyni Wydziału Artes Liberales na kierunku antropozoologia. W obszarze jej zainteresowań znajdują się ekokrytyka, studia nad zwierzętami oraz studia nad Zagładą. Jest redaktorką, autorką artykułów i tekstów naukowych oraz książek.
W Gdańsku Anita Jarzyna zajmowała się studiami nad twórczością profesor Marii Janion. Szczególnie skupiła się na odczytaniach pracy Janion dokonywanych przez pryzmat optyki nieantropocentrycznej, która znajduje się w centrum badawczych zainteresowań rezydentki.
Anita Jarzyna zwraca uwagę, że ta perspektywa badań ma szansę ujawnić słabo rozpoznany, prekursorski aspekt pracy Marii Janion – pracy, która pozostaje żywą i wciąż rozwijającą się materią myśli.
Aneta Kamińska jest poetką i tłumaczką poezji z języka ukraińskiego. W 2022 roku jej przekład tomu Kateryny Kałytko „Nikt nas tu nie zna i my – nikogo” znalazł się w finale Nagrody Europejski Poeta Wolności.
W Gdańsku pracowała nad przekładem poezji Ii Kiwy, której opublikowaniem zainteresowane jest wydawnictwo papierwdole. Kiwa to poetka często zapraszana do Polski, a jej wiersze pojawiają się na łamach prasy literackiej – często właśnie w przekładzie Anety Kamińskiej. Niezwykle ważnym aspektem twórczości urodzonej w Doniecku Kiwy jest doświadczenie wojenne.
Dla Anety Kamińskiej rezydencja była możliwością wyjścia ze swojego – jak go sama nazywa i jak zatytułowała swój ostatni tom – warszawskiego „pokoju z widokiem na wojnę”. Bo choć w Gdańsku nadal zajmowała się przekładem poezji wojennej, to również włączyła się w działania literackie IKM-u i chętnie uczestniczyła w spacerach Lokalnych Przewodników i Przewodniczek.
Dzwinka Matijasz jest ukraińską pisarką i poetką oraz tłumaczką m.in. polskiej literatury na język ukraiński. W jej przekładzie ukazały się utwory m.in. Jana Twardowskiego i Ryszarda Kapuścińskiego. To również autorka kilkunastu książek, w tym powieści dla dzieci i młodzieży.
W Gdańsku Dzwinka pracowała nad cyklem wierszy „Berehynia i pilot Roger”. W utworach tomu fantastyka przeplata się z rzeczywistością, bohaterowie podróżują między różnymi warstwami czasowymi i epokami. Wydźwięk zbioru jest pacyfistyczny: na wezwanie Berehyni Roger przyczynia się do zakończenia ostatniej europejskiej wojny i zwycięstwa Światła nad Ciemnością.
Gdański rozkład jazdy Dzwinki Matijasz budzi szacunek – autorka każdego dnia korzystała z trójmiejskiej oferty kulturalnej. Po pracy autorka odwiedzała muzea, kościoły, brała udział w koncertach, spotkaniach, wystawach. A same wyprawy „na miasto” często były tylko inspiracją do dalszych poszukiwań i pogłębiania wiedzy o mieście, jego historii i kulturze.
Tony Lashden to białoruska pisarka, dziennikarka i aktywistka. Jest uznaną mówczynią poruszającą temat słyszalności głosów kobiet oraz inkluzywności w literaturze. W swojej pracy skupia się na realiach Białorusinów (w kraju i na emigracji), a poprzez praktykę literacką podkreśla złożoność białoruskiego kontekstu i doświadczeń z nim związanych.
Tony pracowała w Gdańsku nad książką, która niedawno ukazała się na Białorusi. „Czarny las” opowiada o tym, jak bolesne miejsce straty staje się miejscem siły. To powieść o mocy – o potędze natury i kobiet, o przeciwstawianiu się ciemności i przemocy. Czy książka, którą sama autorka klasyfikuje jako literacki horror, ukaże się w Polsce? Poszukiwania wydawcy trwają!
Tony Lashden książkę pisała między siedmioma miastami i podczas dwóch rezydencji – gdańskiej i warszawskiej prowadzonej prze Staromiejski Dom Kultury. Dla żyjącej na emigracji, pozostającej w ruchu autorki rezydencja była rzadką możliwością pracy w spokoju i skupieniu.
Agata Romaniuk jest pisarką, reporterką, socjolożką z doktoratem z Polskiej Akademii Nauk. To absolwentka Polskiej Szkoły Reportażu i założycielka Grupy Reporterskiej Głośniej. Jest m.in. autorką książki reporterskiej „Z miłości? To współczuję. Opowieści z Omanu”.
Podczas rezydencji Agata Romaniuk pracowała nad powieścią pod roboczym tytułem „Dina, Dina”, która ukaże się w nakładem wydawnictwa Agora. Książka opisuje losy ukraińskiej studentki, którą wybuch wojny zastaje w Bolonii i jest częściowo inspirowana prawdziwą historią charkowskiej sanitariuszki.
Dla Agaty Romaniuk pobyt w Gdańsku był przede wszystkim okazją do spokojnego pisania i aktywnego odkrywania miasta. Nas szczególnie cieszy ta jej wypowiedź: „To pierwsza moja rezydencja literacka, kiedy jestem „przyklejona” do tak fajnej instytucji. Dla mnie bardzo ważnym doświadczeniem było to, że mogłam być włączona w działania IKM-u (…). Czuję się częścią jakiegoś nurtu życia kulturalnego w mieście”.
Tetiana Striuk jest ukraińską autorką. To absolwentka studiów z zakresu literatury i filologii ukraińskiej oraz literatury i filologii angielskiej, jak również filologii polskiej. Brała udział w wielu konferencjach naukowych poświęconych nauce języków i edukacji.
W Gdańsku Tetiana pracowała nad kolejnymi częściami opowieści o trochę samolubnym, gadatliwym i marzycielskim kocie Musiju. Będą one kontynuacją jej debiutanckiej książki „Oh là là lub podróż kotka Musija!”. Autorka planuje wysłać Musija z przyjaciółmi m.in. do Francji i Włoch, gdzie znajdą nowe przygody i spełnią marzenia.
Gdańska rezydencja zaoferowała autorce spokojny czas i dobre warunki do pisania. Jak sama przyznała, Gdańsk to doskonałe miejsce do szukania inspiracji.
Jakub Wojtaszczyk to dziennikarz i pisarz. Autor prozy i reportaży, m.in. „Cudownego przegięcia. Reportażu o polskim dragu”. Związany z redakcjami portalu Kultura u Podstaw i magazynu „Replika”. Pisze m.in. dla „Vogue Polska” i Noizz.pl. Współprowadzi podcast o serialach „Nie spać, słuchać”.
Podczas gdańskiej rezydencji Jakub Wojtaszczyk pracował nad książką „Siłka. Opowieści o męskości”. Reportaż ma badać, czy i jak zmieniło się w ostatnich dekadach podejście do ideału męskiego ciała i jak przekształca się sam charakter siłowni. Sam autor podkreśla jednak, że to dopiero pierwsza faza zbierania materiału do książki, a jej ostateczny kształt zdecyduje się w niedalekiej przyszłości.
Ważnym elementem pobytu Jakuba w Gdańsku była możliwość bliższego poznania jednego z potencjalnych bohaterów książki – legendy gdańskiej kulturystyki, czyli pana Grzegorza Zielińskiego, który w 1976 roku założył w Nowym Porcie klub „Portowiec”. To obecnie najstarsza gdańska siłownia.
Aleksandra Zbroja jest redaktorką i autorką. Absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim i Polskiej Szkoły Reportażu. Za książkę „Mireczek. Patoopowieść o moim ojcu” nominowana m.in. do Nagrody Nike.
W Gdańsku pracowała nad powieścią, która opowiadać będzie o zmaganiach młodej kobiety zakażonej wirusem HIV. Inspiracją do napisania książki pod roboczym tytułem „Muszę ci coś powiedzieć” była historia osoby znanej autorce. To opowieść ważna dla Oli Zbroi, również dlatego, że opisywany przez nią temat nie znajduje reprezentacji w literaturze.
Dla autorki pobyt w Gdańsku był całkowicie skupiony na pracy. Jak przyznaje, w domu, z małymi dziećmi i sprawami codziennymi znalezienie odpowiedniej przestrzeni na pisanie nie jest to wcale proste, dlatego rezydencja była dla niej rzadką możliwością pełnego zatopienia się w książce.
Kto pojawi się w rezydencyjnym mieszkaniu w 2024 roku? Zapraszamy do śledzenia losów dolnomiejskiego poddasza i jego kolejnych lokatorów i lokatorek. Informacje o kolejnym naborze do projektu pojawią się w kwietniu 2024 roku.
O PROGRAMIE
Program rezydencji jest skierowany do autorów i autorek z Polski, Białorusi i Ukrainy, a także do tłumaczy i tłumaczek przekładających literaturę na język polski oraz badaczy i badaczek literatury. Projekt oferuje możliwość spędzenia w Gdańsku kilku tygodni, podczas których rezydenci pracują twórczo i poznają lokalne środowisko literackie i artystyczne. Beneficjenci programu otrzymują do dyspozycji mieszkanie, wsparcie merytoryczne i logistyczne oraz miesięczne honorarium. Zostają także włączeni w działalność literacką Instytutu Kultury Miejskiej.
Program realizowany jest w trzech naborach:
– rezydencje dla autorek i autorów prozy lub poezji z Polski, Białorusi i Ukrainy;
– rezydencja dla tłumaczek i tłumaczy przekładających literaturę na język polski;
– rezydencja humanistyczna dla badaczy i badaczek życia i twórczości profesor Marii Janion (ze szczególnym uwzględnieniem jej gdańskiego okresu).
Program rezydencji IKM uruchomił w 2021 roku i jest on realizowany we współpracy z Krakowskim Biurem Festiwalowym i Staromiejskim Domem Kultury oraz Unią Literacką i Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury. Program finansowany jest przez Miasto Gdańsk.
Poznaj program oraz jego rezydentów i rezydentki → literaryresidenciespoland.pl
