Tomasz Swoboda, „Powtórzenie i różnica. Szkice z krytyki przekładu”, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk 2014

Analizując polskie tłumaczenia utworów z literatury francuskiej, hiszpańskiej i latynoamerykańskiej, autor omawia elementy warsztatu translatorskiego, wskazuje — na przykładach — aspekty i warstwy tekstu, które w trakcie pracy tłumacz powinien brać pod uwagę. Szkice Swobody dotykają najważniejszych zagadnień teorii przekładu, takich jak kwestia wierności oryginałowi i konieczności dostosowania strategii przekładowej do charakteru tłumaczonego dzieła oraz intertekstualności literatury współczesnej. Rozdziały poświęcone takim twórcom jak Francis Ponge, Raymond Queneau, Maurice Blanchot i Emil Cioran są ponadto systematycznym opracowaniem translatorskiej recepcji ich dzieł na gruncie polskim.

Arkadiusz Belczyk, „Poradnik tłumacza: z angielskiego na nasze” Wydawnictwo IDEA, Kraków 2004

„Poradnik tłumacza” nie aspiruje do miana pracy naukowej, skupiając się przede wszystkim na praktycznym aspekcie procesu przekładu. Ma na celu pokazanie początkującemu tłumaczowi »jak to się robi«: jak należy podejść o angielskiego tekstu, jak optymalnie oddać jego treść i formę, jak rozwiązać rozmaite problemy techniczne, jak uniknąć najczęstszych błędów i pułapek. (…) Przedstawione w książce przykłady, choć czasem nieco uproszczone dla klarowności wywodu – by nie wprowadzać zbyt wielu zagadnień translatorskich na raz – są autentyczne i pochodzą z różnych publikacji książkowych, prasowych i internetowych oraz z telewizji. To samo dotyczy też cytowanych tu i ówdzie przykładów negatywnych: z jednej strony niefortunnych polskich tłumaczeń, a z drugiej ewidentnych nonsensów i błędów językowych zaczerpniętych z tekstów angielskich – okazuje się bowiem, że kłopoty z językiem ojczystym, logiką i jasnym wyrażaniem myśli miewają nie tylko początkujący tłumacze, ale także autorzy, nawet ci znani i cenieni. W sumie wykorzystano ponad sto tekstów źródłowych w obu językach.

Jerzy Brzozowski, „Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011

Książka „Stanąć po stronie tłumacza„ proponuje nowe spojrzenie na zjawisko przekładu: nie chodzi tu już o tropienie błędów, czym najchętniej zajmują się krytycy przekładu, lecz o skupienie się na pozytywnych dokonaniach tłumaczy, które stanowią istotny sens ich pracy. Novum jest także próba połączenia perspektywy hermeneutycznej oraz podejścia opisowego, co postulował (choć swojego zamysłu nie zdołał w pełni zrealizować) Antoine Berman.
Jerzy Brzozowski jest profesorem UJ, kierownikiem Zakładu Portugalistyki i Przekładoznawstwa w Instytucie Filologii Romańskiej. Opublikował kilkadziesiąt artykułów naukowych poświęconych teorii i praktyce przekładu oraz książki „Reve exotique. Images du Brésil dans la littérature française 1822-1888„ (Kraków 2001) i „Czytane w przekładzie” (Bielsko-Biała 2009). Od roku 2007 pełni funkcję redaktora naczelnego rocznika „Między Oryginałem a Przekładem”.

Piotr Bukowski, Magdalena Heydel, „Współczesne teorie przekładu. Antologia”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009

Antologia Współczesne teorie przekładu to pierwszy w Polsce obszerny zbiór rozproszonych dotąd tekstów z zakresu translatologii. Artykuły dwudziestu trzech wpływowych badaczy, pisane na przestrzeni sześciu dekad, składają się na przegląd najważniejszych współczesnych koncepcji przekładu. Pejzaż myśli takich autorów, jak Roman Jakobson, George Steiner, Paul Ricoeur, Jacques Derrida czy Hans-Georg Gadamer rozciąga się szeroko, obejmując liczne dziedziny wiedzy o języku, literaturze i kulturze: semiotykę, hermeneutykę, komparatystykę, antropologię, studia kulturowe i postkolonialne oraz liczne zjawiska istniejące na przecięciu dyscyplin.
Antologia jest zbiorem tekstów kanonicznych z punktu widzenia współczesnych badań nad przekładem i nieodzownych dla wszystkich studentów i badaczy problematyki tłumaczenia, a także osób zainteresowanych zjawiskami przekładania się perspektyw językowych i poznawczych jednej kultury na inną. Stanowi podsumowanie współczesnej myśli translatologicznej Zachodu, mieszcząc do tej pory słabo dostępne, lecz fundacyjne dla teorii przekładu artykuły, wybrane i zredagowane przez znamienitych polskich badaczy przekładu – Piotra Bukowskiego i Magdę Heydel.

Karl Dedecius, „Notatnik tłumacza”, Czytelnik, Warszawa 1988

Tłum. Jan Prokop oraz Irena i Egon Nagowscy; wstęp Jerzy Kwiatkowski

Krzysztof Hejwowski, „Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004

Czy tłumaczenie może dorównać oryginałowi? Czy tłumaczyć może każdy, kto zna język obcy? Czy tłumaczenie musi być dosłowne? Czy tłumaczenie jest w ogóle możliwe?
W proponowanej czytelnikowi książce autor próbuje odpowiedzieć na te i wiele innych pytań. Tłumaczenie jest niezwykle skomplikowaną operacją intelektualną, której nie można badać empirycznie, jak reakcji chemicznej czy fizycznej. Dlatego też często pojawiają się na jego temat poglądy skrajne, niekiedy wręcz wykluczające się. Autor przedstawia bardziej rzeczowe i konstruktywne opinie, próbując rozwiać liczne, głęboko zakorzenione i chętnie przytaczane „mity” o możliwościach i ograniczeniach przekładu, nierzadko rozszerzając wykład o bardziej uniwersalne pytanie o możliwości komunikacji między ludźmi.
Publikację uzupełnia obszerna bibliografia, suplement, indeks nazwisk oraz indeks rzeczowy.
Książka polecana jest szczególnie studentom kierunków filologicznych, poznającym tajniki tłumaczenia, a także wszystkim osobom, zainteresowanym problemami przekładu i komunikacji językowej.

Jarniewicz Jerzy, „Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012

Jerzy Jarniewicz, uznany tłumacz i literaturoznawca, z ogromną erudycją przybliża czytelnikom problemy związane z przekładem literackim, zwłaszcza z języka angielskiego.
Zaczyna od rozważań nad zmieniającym się na przestrzeni historii literatury statusem tłumacza i podstawowymi typami tłumaczy. Następnie omawia stereotyp poetyckości w polskich przekładach poezji, poetykę nadmiaru, czyli dodawanie rzeczy nieobecnych w oryginale, oraz problemy z rodzajem gramatycznym i oddaniem oryginalnego tytułu. Jarniewicz zajmuje się zarówno przekładami z polskiego na języki obce – między innymi „Trenów” Kochanowskiego, „Ferdydurke” i „Trans-Atlantyku” Gombrowicza oraz „Solaris” Lema, jak i z angielskiego na polski – dzieł Edgara Allana Poe, Jane Bowles, T.S. Eliota czy Jamesa Joyce’a. Porównuje również dwa przekłady Winnie the Pooh A.A. Milne’a.
Ta książka uświadamia przyszłym tłumaczom, na jak wiele pułapek i dylematów natkną się w tym zawodzie, a praktykom przypomina, jak wiele wyzwań jeszcze przed nimi.

Krzysztof Lipiński, „Vademecum tłumacza”, Wydawnictwo Idea, Kraków 2000

„Vademecum tłumacza” jest próbą monograficznego zarysu najważniejszych zagadnień teorii i praktyki translacji, które zostały przedstawione w formie wykładu, prowadzącego czytelnika poprzez zasadnicze dla tej dziedziny wiedzy pytania.
Książka nie podpowiada gotowych rozwiązań problemów translatorskich, bo jest to a priori niemożliwe, stara się jednak usystematyzować powtarzające się dylematy, przed którymi stają tłumacze od czasu biblijnego pomieszania języków, jest próbą uświadomienia wielości czynników, także pozajęzykowych, wpływających na proces przekładu.
Vademecum można posługiwać się także jak poradnikiem, co ułatwia system odniesień oraz indeks. Główną intencją autora jest pobudzenie czytelników-tłumaczy do twórczej refleksji nad wykonywanym zawodem, nienależącym przecież do najłatwiejszych.

Krzysztof Lipiński, „Mity przekładoznawstwa”, Wydawnictwo Egis, Kraków 2004

W swej fascynującej książce Mity przekładoznawstwa prof. Krzysztof Lipiński poddaje krytycznej ocenie wiele twierdzeń ogólnie uznawanych za prawdziwe, które po głębokiej analizie okazują się mitami. Na przykład, mówiąc o wierności tłumaczenia, powinniśmy zastanowić się, wobec czego ma być ono wierne:
-postaci językowej oryginału?
-intencji autora?
-zawartości treściowej komunikatu?
-jego walorów estetycznych?
Odpowiedzi na te pytania nie zawsze są jednoznaczne i często zaprzeczają obiegowym twierdzeniom. Lipiński nie poprzestaje na rozważaniach teoretycznych, przeciwnie, stanowią one jedynie pretekst do praktycznej analizy różnorodnych tekstów, od Rękawiczki Schillera poczynając, poprzez Kubusia Puchatka, na rubasznych (momentami) żartach i dowcipach kończąc. Erudycja autora, jego stosunek emocjonalny do omawianych zagadnień oraz niebanalne potraktowanie tematu, wszystko to okraszone dużym poczuciem humoru, czynią z Mitów przekładoznawstwa lekturę, którą czyta się jednym tchem i która, co ważne, poszerza naszą wiedzę dotyczącą nie tylko problemów przekładu, ale i procesów komunikacji międzyludzkiej.

Jerzy Pieńkos, „Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki”, Wyd. Wolters Kluwer

„Książka, którą oddaję do rąk Czytelników, stanowi w zamierzeniu autorskim próbę przedstawienia niektórych językowych i pozajęzykowych aspektów przekładu, będącego jednym z najbardziej fascynujących zjawisk w społeczno-komunikacyjnej działalności człowieka. Nie jest ona ani wademekum tłumacza, ani zwartym wykładem, zawiera jedynie refleksje na temat przekładu, w odniesieniu do wybranych zagadnień translatorycznych, które autorowi wydały się najbardziej istotne dla opisania zjawiska tłumaczenia i jego funkcji we współczesnym świecie. Stanowi przyczynek , mający wzbogacić polską literaturę przedmiotu, która w porównaniu z piśmiennictwem zagranicznym nie ma zbyt wielu opracowań. Służyć też może jako pomoc dydaktyczna dla studentów pragnących się kształcić w kierunku zdobycia zawodu tłumacza i doskonalić w przyszłości swe umiejętności przekładowe.” (ze wstępu autora)

Michał Rusinek (red.), „O sztuce tłumaczenia”, Ossolineum, Wrocław 1955

Elżbieta Tabakowska, „Tłumacząc się z tłumaczenia”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009

Tłumaczka książek Normana Daviesa zdradza tajemnice warsztatu! Praca tłumacza jest jak układanie rozsypanych puzzli. W tej układance istotną rolę odgrywa nie tylko język, ale też elementy świata przedstawionego, sympatie, kody kulturowe, społeczne i socjologiczne, a nawet pomyłki komputera. Jak poskładać z tego całość, która zadowoli zarówno czytelników, jak i surowych krytyków? Książka Elżbiety Tabakowskiej próbuje odpowiedzieć na to pytanie. Posiłkując się doświadczeniami z pracy nad Powstaniem ’44 i Wyspami, pozwala czytelnikom zajrzeć przez ramię tłumaczowi i pokazać istotę jego pracy.
Lektura obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych przekładem oraz pracą nad tekstem i książką.

Elżbieta Tabakowska, „O przekładzie na przykładzie”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008

Elżbieta Tabakowska odsłania sekrety pracy tłumacza. Uważa, że adeptów sztuki tłumaczenia należy uczyć przede wszystkim „uwrażliwienia na tekst”. Polega ono na dostrzeganiu wszystkich subtelności i niuansów, które łatwo umykają podczas zbyt pobieżnej lektury, ale także na przestrzeganiu zawodowej etyki, której miarą jest wierność intencjom autora i rzetelność nakazująca szukać, sprawdzać i weryfikować.
Dla wszystkich zainteresowanych przekładem – wykład obowiązkowy!

Teresa Tomaszkiewicz, „Przekład audiowizualny”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

Jakie relacje zachodzą między obrazem a tekstem? Jak rozwiązywać problemy dotyczące transferu kulturowego? Jak przekazać komizm słowny? Jak tłumaczyć wulgaryzmy, kolokwializmy, neologizmy, slang lub gwarę?
Książka poświęcona praktyce przekładu w środkach masowej komunikacji. Przekład audiowizualny charakteryzuje się obecnością pozajęzykowych elementów składowych: obrazu, dźwięku, muzyki, a sens przekazu medialnego jest wypadkową różnych relacji między tymi elementami. Autorka omawia typy związków między tekstem a obrazem oraz rodzaje tłumaczenia (wewnątrzjęzykowe, międzyjęzykowe i intersemiotyczne), a następnie zajmuje się technikami tłumaczenia audiowizualnego oraz operacjami językowymi na tekście oryginału i ich dopuszczalnością. Przytacza też liczne przykłady konkretnych rozwiązań z popularnych filmów, np. „Asterix i Obelix: Misja Kleopatra”, „Bohater roku”, „Osiem kobiet”, „Nikita”, „Peggy Sue wyszła za mąż”, „Shrek” i „Shrek 2”, „Trzy kolory: niebieski”, „Trzy kolory: czerwony”, „Ogniem i mieczem”.
Książkę polecamy szczególnie studentom kierunków filologicznych, poznającym tajniki tłumaczenia, a także wszystkim osobom zainteresowanym problematyką tłumaczenia audiowizualnego i pragnącym doskonalić swe umiejętności w tym zakresie.

Tomy ukazujące się w serii „Między oryginałem a przekładem”

Tomy ukazujące się w serii „Studia o Przekładzie” nakładem Wydawnictwa Naukowego „Śląsk”, szczególnie:

Maciej Ganczar, Piotr Wilczek (red.): „Rola tłumacza i przekładu w epoce wielokulturowości i globalizacji”, Katowice 2012, Wydawnictwo „Śląsk”
Piotr Fast, Przemysław Janikowski, Agata Olszta (red.), „Odmienność kulturowa w przekładzie” (nr 25). Katowice, Częstochowa 2008

Tomy ukazujące się w serii „Przekładaniec”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

„Przekładaniec” jest półrocznikiem Katedry UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową UJ.

Teksty, które ukazały się w dodatku specjalnym do Tygodnika Powszechnego poświęconym Gdańskim Spotkaniom Tłumaczy Literatury:

„Tłumacze kultury” (rozmowa z Aleksandrą Szymańską)
„O zaufaniu i nieufności” (aut. Marek Bieńczyk)
„Dialog światów” (aut. Magdalena Heydel)
„Spowiedź tautologa” (aut. Jan Gondowicz)
„Wyrok tłumacza” (aut. Stefan Ingvarsson, tłum. Katarzyna Tubylewicz)
„Dwa światy kobiet” (aut. Justyna Sobolewska)
„Tłumacząc Madame Bovary, czyli o ruchliwości i odczuciach przedmiotów” (aut. Anders Bodegard, tłum. Katarzyna Tubylewicz)
„Lars Gustafsson, Spać z kotem w łóżku” (aut. Zbigniew Kruszyński)
„Siłaczka” (aut. Anna Topczewska)
„Cato Lein: W fotografowaniu najważniejsze jest spotkanie z drugim człowiekiem” (rozmowa Katarzyny Tubylewicz z Cato Leinem)